Den åpne graven

Dette universet er en grav
og likevel kan vi ikke lenger begrave røken
fra overflodens hedenske offerbål
I de døende skogene kommer vår grådighet
tilsyne som et lik om våren
I det døende havet flyter våre drap
opp igjen og røper oss

– Dyregravene og fangstplassene
den blodige sår-solen
og den bleke ben-månen over den
etset inn i margen på oss
ja, etset langt inn i øynene våre
såret og jaget, urolige, levende
som øyne i gullslåtte masker

Inne i plastmassenes unedbrytelige
og sekskantete molekyler
oser det av pustende dyr, olje, tran, damp
skumroser, hud spent som trommer
over øyelikkets puls, dunkende
inne i universets veldige lys-masser
av stjerner og celler, atomer og yngelkometer

Er skriket det eneste
som slipper ut av denne sirkel
av ernæring og naturlig utvalg
Skriket, dyreskriket
er det historiens forvarsel? Og historien selv
bare et lite blad, felt ut
på artenes store tre, over en bunnløs grav
som tidene lukker seg til…

Nei, dette universet er en åpen grav
der også vi er fanget, ja, lukket
ned i, føyet inn i og holdt fast i
for at vi skal kjenne det evige i oss
som en angel-smerte
trukket gjennom oss og strammet til

Dette universet er en åpen grav
for at vi skal rope ut vår smerte
Min Gud, du er det brød jeg skal fortære
med mitt eget kjød
Du er den vin som jeg skal drikke
med mitt eget blod
Du er den død som jeg skal dø
med mitt ene evige liv

Dette universet er en åpen grav
og du har skapt det
ikke for å strekke deg ut i det
og ikke som et selvportrett
Men som et sted der du vil fødes
i hver og en av oss

Dette universet er en åpen grav
som herren steg ut av
et menneskes bilde
for at vi skal se oss selv
i Guds bilde, mot Guds bilde…

Stein Mehren (1935 – )

Har Gud et navn?

For mer enn femten år siden skrev den danske teolog Johannes Aagaard en artikkel med overskriften ”Ny verdensreligion uden navn».Aagaard karakteriserte denne religion med bildet av et tre: Røttene er hinduisme og buddhisme samt okkultisme. Iblandet elementer av kristendom vokser den moderne liberale verditenkning frem gjennom treets stamme. Løvverket utgjør tanken om at alt er like godt. Siden den gang er det blitt anført at gudstjenestefeiringen i Den danske folkekirke har gjennomgått en metamorfose. I det ytre lever den tradisjonelle kristne forestillingsverden videre i lesningene og bønneformularene, men samtidig fortolker gudstjenestedeltagerne budskapet ut fra tanken om at enhver blir salig i sin tro. Opinionsundersøkelser viser at ikke bare kirkegjengerne, men sogar mange prester mener at alle religioner fører til den samme Gud. (Kristelig Dagblad, 11.03.2010)

Det er vanskelig å unngå den konklusjon at situasjonsbeskrivelsen peker på den navnløse verdensreligionen som Aagaard så komme. Hvis alle blir salige i sin tro, har enhver rett til å gi Gud det navn som man synes passer best i lys av egne opplevelser. Ordet «gud» gjenstår da som en karakteristikk av den navnløse guddommelighet som ligger til grunn for alle religiøse uttrykk, en slags samlebetegnelse for summen av alle menneskers lengsel og grepethet.

Derved forandres forståelsen av det religiøse liv. Hvis Gud er navnløs, inviteres enhver til selv å søke sin egen vei til det guddommelige. Derved mister de monotéistiske religionene sin betydning. Som vidnesbyrd om tidligere tiders gudstro kan nok kristendommen i vår kulturkrets fortsatt tjene som et «reservoar» av åndelige erfaringer til inspirasjon og veiledning. Men ingen av de store historiske religionene kan gjøre krav på å være bærer av en objektivt forpliktende sannhet. Hva den enkelte måtte oppleve som ekte for seg, er også «sant» for ham eller henne.

Men hvis «gud» er hvem, hva og hvordan jeg selv ønsker at «gud» skal være, gjør denne synkretisme det umulig å skjelne mellom falsk og sann gudstro. Polytéisme er til forveksling lik atéisme. Logikken lærer oss at en kategori uten avgrensning er innholdstom. Sund fornuft samstemmer: Hvis alt er like gyldig, blir alt likegyldig.

Hvor anderledes er ikke da den bibelske monotéisme. Allerede Moselovens første bud – Du skal ikke ha andre guder enn meg – lærer oss å skjelne mellom sann og falsk gudstro. På denne måte er det bibelske gudsbildet uløselig forbundet med et sannhetskrav. Den Gud vi skal tilbe, kan ikke reduseres til våre egne religiøse lengsler i stort format. Gud er der forut for våre følelser. Gud har et navn, en identitet som gis oss i Guds selvåpenbaring. «Jeg er den jeg er» – slik navngir Gud seg for Moses (2 Mos 3:13ff). Heller ikke navnet Jesus – «Gud frelser» – er tilfeldig, men gitt i en guddommelig bestemmelse.(Luk 1:31, 2:21)

Bibelens Gud er altså ikke en navnløs åndelighet som vi kan forholde oss til som en slags inspirator til våre egne oversanselige erfaringer. «Åndelighet» er i seg selv intet kriterium på sann gudstro, slik apostelen Paulus advarer kolossenserne: ”Pass på at ingen får fanget dere med visdomslære og tomt bedrag som hviler på menneskers tradisjoner og stammer fra grunnkreftene i verden, ikke fra Kristus.” (Kol 2:8)

Generalvikar Roald Nikolai Flemestad. Innlegget står også på trykk som kulturnotat i dagens utgave (24.01.2011) av DagenMagazinet.

Politisk korrekt teologi

Når trua vert truga og kyrkja opplever harde tider, dukkar gjerne frimodige forsøk på å redde kristendomen opp. Slik har det vore i alle tider. Kjend er den sokalla liberale teologien. Med målsetjinga å vere redningsaksjon, sette dei seg føre å fjerne avarter av undertrykking, klerikalisme, mørkesyn og diskriminering som kyrkja hadde påført seg sjølv gjennom århundra og føre henne attende til si opphavlege, reine og relevante utgåve.

Prosjektet føresette rettnok at kyrkja i store delar av si historie har vore på avvegar og vore moralsk og teologisk upåliteleg. Dei gjekk ut ifrå at Heilaganden i århundre hadde leia menneske inn i undertrykking og mismot istadenfor til sanninga. Men det plaga dei mindre.

Desse strategiane hadde ei stordomstid for 100 år sidan. Difor undrar det meg at kyrkjeleiarar som gjerne smykkar seg med tittelen «konservativ», så ofte idag går same ærendet. Eit slag historiske skylappar ser ut til å gjere dei blinde for at dei framfører 1700-tals-filosofane sine åtak på kristendomen som om dei aldri har blitt gjendrivne. Dei inngår glatt fornuftsekteskap med sekulær modernisme, ikkje for å skade kristendomen, men for å reformere og redde han. Utan å innsjå at arsenalet deira er opplysningstida sine argument imot Gud.

Det tok knapt 15 år å få konservative grupper til å omfemne homofile parforhold. Og nyleg har Lagsbevegelsen, Normisjon og Den evangelisk-lutherske frikyrkja endra sin teologi og opna for kvinneleg presteteneste.

I møte med ubehaget at kristne ikkje kan semjast i lærespørsmål, kjem ofte kravet om å setje tilside læremessige usemjer og konfesjonelle motsetjingar og halde seg til det vi kan stå saman om. I verste fall kokar det ned til fred i Midt-Austen, stans i global oppvarming, avvikling av fattigdom og utrensking av all undertrykking.

Målet om å restituere den opphavlege og uforfalska kristendomen, er høgverdig nok. Verre er det når denne stort sett vert samanfallande med den moralske konsensus som er politisk korrekt i det moderne, sekulære samfunnet. Under denne vignetten, tilpassar også dei konservative seg det politisk korrekte, men liberalteologiske, paradigmet.

Intensjonen var ein gong å gjere kristendomen meir attraktiv for folk. Men resultatet er gjerne heilt annleis: Færre kyrkjegjengarar og lenger mellom nattverdgjestane. Det liberale prosjektet skaper ikkje engasjement. Det er defensivt, snusfornuftig og heimesnekra. Det kjem ikkje frå Gud og fører ikkje til Gud. Når vi tek mål av oss til å erstatte den kyrkjelege tradisjonen med våre eigen fornufts-sensurerte versjon, endar det gjerne slik. Å gifte seg med tidsånda, er alltid risikabelt. Å ta ibruk argumenta frå kristendomen sine fiendar, vinn ikkje menneske for Jesus. Berre spør Statistisk Sentralbyrå!

Fr Ottar Mikael Myrseth. Innlegget stod også på trykk i spalta I Fokus, DagenMagazinet, 20. januar.

Fyrsteutgåve – Sta. Sunniva kirkeblad

Den nordisk-katolske kirke avdeling Bergen presenterer fyrsteutgåva av lokalavdelinga sitt kyrkjeblad. Det kan lastast ned her. Denne gongen fokuserer me på tidebøna – den gamle kristne tradisjonen å be til faste tider på døgnet. Neste nummer kjem alt 1. februar, så eg vil oppmoda dei med syn for saka å koma med innspel til dette nummeret.

Jakka du ikkje brukar, tilhøyrer den som frys

Kom du ikkje naken frå mors liv? Skal du ikkje igjen venda tilbake til jorda naken? Kor har dei tinga du no eig kome frå? Dersom du seier at dei berre spontant vart til, er du ein ateist. Du gjev ikkje Skaparen merksemd, og viser ikkje takksemd til han som gav dei. Men dersom du seier at dei kjem frå Gud, forklar for oss årsaka til at du mottok det. Er Gud urettferdig, slik at han deler ulikt mellom ulike menneske? Kvifor er du rik, medan andre er fattige? Er det kanskje for at du skulle få løn for å vera gåvmild og ein trufast forvaltar, og at den fattige skulle få ære ved å halda ut? Men når det gjeld de som sopar mest mogeleg til dykk sjølve, i dykkar umettelege grådigheit, trur de ikkje at de gjer gale når de held unna så mykje for så mange? Kva er ein grådig mann? Ein som ikkje er nøgd med det som er tilstrekkjeleg. Kva er ein tjuv? Ein som tek det som høyrer til andre. Høyrer ikkje du til desse som tek det du mottok som forvaltar, og gjorde det til ditt eige? Ein som stel ein annan mann sine klede vert kalla ein tjuv. Men når nokon ikkje kler ein naken mann, sjølv om han var i stand til å gjera det, fortener ikkje ein slik mann same tittel? Brødet som du held for deg sjølv tilhøyrer den svoltne. Jakka som du vaktar i eit låst skåp tilhøyrer den nakne. Skoa som råtnar i skåpet ditt tilhøyrer den berrføtte. Sølvet du har gøymt på ein trygg stad tilhøyrer den trengande. Difor, så mange som du kunne ha hjelpt, så mange har du synda mot.

St. Basilios den store (330 – 379), preike over Lukas 12,18

Lytt ikkje til baktalaren

Lytt ikkje til baktalaren og snakk ikkje medan han som er flink å finna feil lyttar. Ikkje vær snar til å snakka mot nesten din, eller lytta til slikt. Elles vil du falla frå den guddommelege nåden og bli funnen som ein framand til det evige livet.

Maksimos Vedkjennaren (580 – 662)

Kvifor ikkje DELK?

Å svare på eit spørsmål om kvifor DELK ikkje er eit aktuelt val av trussamfunn for meg, vil som du kanskje forstår bli meir personleg enn teologisk. Difor lyt eg starte med omvendinga mi i 1997, for der starta ei trusvandring som gjekk frå Den norske kyrkja til Misjonssambandet og vidare over i karismatisk kristendom. Der var eg forholdsvis lenge, men etter ti år med skiftande protestantiske lærer, kom lengselen og erkjenninga av tradisjonen som tolkingsnøkkel til Bibelen. Ja, for var det noko eg verkeleg lærte i protestantiske krinsar, så var det at alt blir tolka – uansett. Difor blei det store spørsmålet til slutt å finne ein brukbar tolkingsnøkkel, og den einaste gangbare er nok den udelte kyrkja sin tradisjon (Den nikenske truvedkjenninga, dei felleskyrkjelege konsila, sentrale kyrkjefedrar og gudstenestelivet (liturgien) i kyrkja) – noko som eg også meiner er Bibelen sitt eige vitnesbyrd  – jf. 1. Kor. 11:1; 2.Tess. 2:15; 2. Tess. 3:6 og 2. Tim. 2:2.

DELK er ikkje ein del av denne tradisjonen. Tvert i mot er DELK eit av dei ca 38000 ulike protestantiske trussamfunna vi har i dag der fem nye kjem til kvar veke. Alle desse hevdar at dei har Bibelen som (einaste) rettesnor. Men når dette er sagt, er det også klart at vennen vår Martin Luther ikkje var langt unna verken den udelte kyrkja eller Den ortodokse kyrkja. Det same gjeld den haugianske tradisjonen. Difor brukar eg sjølv til dømes Johan Arndt si bok ”Den sanne kristendommen” som andaktsbok og undervisningsmateriell, og eg frydar meg over kor mykje godt ortodoks stoff der er (sjølv om han også viser eit for juridisk syn på til dømes arvesynda etter austleg syn). Høyr til dømes på dette: ”… den sanne tro forandrer hele mennesket og virker et nytt liv ved den Hellig Ånd. Men nå ville Gud at denne undervisning ikke bare skulle skje med ord. Vi skulle også ha et levende og synlig eksempel på Ånden og det nye mennesket” (Bok 1, kap. 11.).

Ein kamerat av meg som er pastor i ei radikal frikyrkje her i Bergen var ein av dei første som introduserte meg for boka ”Den sanne kristendom”. Han hadde blitt oppsøkt av ein ung mann frå DELK med ”Den sanne kristendom” i handa. Han ville gå inn hos dei fordi det var (etter hans meining) ingen i DELK som levde etter det som stod i verket av Johan Arndt. Dette sender meg eit signal, som eg har høyrt fleire gonger seinare, om at DELK i tillegg til ikkje å vere ein del av den udelte tradisjonen, også er i ferd meg å forlate sin eigen tradisjon. Så vidt eg har forstått er vel i dag Rosenius meir aktuell i DELK enn Arndt og Müller?

Å gå inn i Den nordisk-katolske kyrkja i staden for eit anna trussamfunn, har for meg vore som å klatre opp på ei høg klippe og kaste seg ut for stupet. Du har ein mistanke om at det vil gå fort nedover, men i det du tek trussteget, merkar du at oppdrifta – ikkje frå Den romersk-katolske kyrkja eller Den ortodokse kyrkja, men frå Bibelen, tradisjon og fedrane som har gått føre, bærer og løftar deg til nye høgder der du ballanserar i luftlaga mellom austleg og vestleg kristendom. Å gå inn i DELK vil for meg vere å stå igjen på klippa og klamre seg i ein laus stein yttarst mot kanten. Når oppdrifta kjem, ramlar steinen ned. (Svar på spørsmålet i overskrifta i etterkant av debatten min i DagenMagazinet der eg vart direkte utfordra om trussamfunnet Det evangelisk-lutherske kirkesamfunn)

Svar til ein lutheranar 2

Eg viser til lutheranaren sitt innlegg ”…” publisert i DagenMagazinet 22. desember 2010 der han tek opp svara mine på hans angrep mot Den nordisk-katolske kyrkja (29. november 2010). Eg vil først av alt vise til våre nettsider http://www.dnkk.no og trusdokumentet ”Vegen til einskap” for utfyllande svar, men tillèt meg å kome med nokre tilleggskommentarar i avisa.

Lutheranaren spør retorisk: ”Men er det bedre å underlegge seg pavekirken med dens mange utvekster?” og avviser det eg skreiv 3. desember med å slå fast at: ”Uansett er en underlagt paven”. Det er riktig at Romarkyrkja godkjenner embetet vårt og dermed sakramentforvaltinga vår. Vi er like fullt ikkje underlagt Roma, men har vår sakramentale legitimitet frå det gamalkatolske erkebispesetet i Utrecht med sine åndelege røter tilbake til keltisk og augustinsk spiritualitet. Vi held dermed fast på den udelte kyrkja si lære – noko som står i sterk kontrast til lutheranaren sine påstandar om at vi nærast er romersk-katolske papistar.

Så til det som lutheranaren kallar ”det store spørsmålet”: Er vi frelst av berre nåde ”eller satser vi på å stå fram ”med egne klær” … egne gjerninger i tillegg til Jesu verk på Golgata”? No svarte eg på dette i det førre innlegget mitt med å vise til orda i Konkordieformelen om forholdet mellom tru og gjerningar som vi gjerne samstemmer med: “Det er Guds vilje og uttrykkelige befaling at de troende skal gjøre gode gjerninger som Den Hellige Ånd virker i de troende…”. Og likeeins: “… Så snart Den hellige Ånd… ved Ordet og de hellige sakramentene har begynt dette gjenfødelses og fornyelsesverk i oss, så er det visst at vi ved Den Hellige Åndskraft kan og skal medvirke selv om det fremdeles skjer i stor svakhet; men ikke av våre kjødelige, naturlige krefter, men av de nye krefter og gaver som Den hellige Ånd i omvendelsen har begynt i oss… (1 Kor 6,1)… dette skal ikke forstås annerledes enn at det omvendte menneske gjør godt i den grad og så lenge som Gud styrer, leder og fører med sin Hellige Ånd”. (Konkordieboken, Oslo 1985, ss 472, 449). Med dette bakteppet kan eg svare at; ja, vi er frelst av berre nåde.

Trass lutheranaren sine utfordringar til meg (og andre) om DELK, ønskjer eg ikkje å ta noko offentleg debatt om dei i DagenMagazinet (send meg heller ein e-post til royolavoien@gmail.com, så skal eg forklare kvifor DELK ikkje er eit aktuelt alternativ), men nøye meg med å seie at eg har stor sans for dette evangelisk-lutherske kyrkjesamfunnet sine haugianske røter. Difor kan vel heile debatten vår om forholdet mellom tru og gjerningar enkelt summerast opp med haugianarane sitt slagord mot den rosenianske vekkinga: “Kom som du er, men gå som ein annan”. Og med opphavet sitt i Haugerørsla, er vel dette framleis DELK (og lutheranaren) sitt synspunkt? (publisert i DM 5. januar. Motdebattanten sitt namn er bytta ut med «lutheranaren».